به گزارش خبرنگار علم خوان، یک مطالعه جامع مبتنی بر جمعیت در تهران نشان داده است که بیش از یک پنجم ساکنان (۲۱.۳٪) بدون نظارت پزشکی به خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک‌ها می‌پردازند و این یافته‌ها نگرانی‌های قابل توجهی را در مورد مقاومت ضد میکروبی در این شهر ایجاد می‌کند.

این تحقیق که در سال ۲۰۲۳ انجام و در ژورنال سلامت، جمعیت و تغذیه منتشر شد، ۱۳۱۱ بزرگسال را در سه منطقه اصلی جنوب تهران از طریق مصاحبه تلفنی بررسی کرد و بینش‌های جدیدی در مورد الگوهای سوءمصرف آنتی‌بیوتیک در یکی از پرجمعیت‌ترین مناطق شهری خاورمیانه ارائه داد.

یافته‌های کلیدی

این مطالعه چندین عامل خطرساز غیرمنتظره برای خوددرمانی آنتی‌بیوتیک را آشکار کرد:

تحصیلات و ثروت خطر را افزایش می‌دهند: برخلاف انتظارات، افراد دارای تحصیلات عالی تقریباً دو برابر بیشتر از افرادی که فقط تحصیلات ابتدایی داشتند، احتمال خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک‌ها را داشتند. به طور مشابه، افرادی که وضعیت اجتماعی-اقتصادی خوبی داشتند، ۳.۶ برابر بیشتر از افرادی که وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین‌تری داشتند، احتمال خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک را داشتند.

ارتباط با کووید-۱۹: ساکنانی که عفونت‌های بدون عارضه کووید-۱۹ را تجربه کرده بودند، بیش از دو برابر احتمال خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک را نشان دادند که نشان‌دهنده تصورات غلط مداوم در مورد درمان عفونت‌های ویروسی با آنتی‌بیوتیک‌ها است.

تأثیر بر سلامت روان: وضعیت بد سلامت روان به عنوان یک عامل خطرساز قابل توجه ظاهر شد، به طوری که افرادی که با چالش‌های سلامت روان مواجه بودند، به طور قابل توجهی بیشتر احتمال خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک‌ها را داشتند.

پارادوکس بیمه: به طرز شگفت‌آوری، داشتن بیمه درمانی پایه، احتمال خوددرمانی را ۶۹ درصد افزایش داد، احتمالاً به دلیل دسترسی بیشتر به منابع مراقبت‌های بهداشتی و داروها.

این تحقیق همچنین عواملی را شناسایی کرد که خطر خوددرمانی آنتی‌بیوتیکی را کاهش می‌دادند:

• حفظ سبک زندگی سالم، احتمال ابتلا را ۳۴٪ کاهش داد.
• سلامت مناسب روانی رفتار خوددرمانی را به طور قابل توجهی کاهش داد.

سن و جنسیت هیچ ارتباط معناداری با این عمل نشان ندادند.

زمینه منطقه‌ای و جهانی

این بررسی میزان خوددرمانی با آنتی‌‌بیو تیک را  ۲۱.۳٪ نشان داد که  طور قابل توجهی کمتر از میزان به دست‌آمده در سایر مطالعات مشابه در ایران است که میزان آن را از ۴۰٪ تا ۸۳٪ گزارش کرده‌اند. با این حال، این موضوع در زمینه منطقه خاورمیانه، جایی که میزان خوددرمانی آنتی‌بیوتیکی در برخی کشورها می‌تواند به ۸۰٪ برسد، همچنان نگران‌کننده است.

سازمان جهانی بهداشت مقاومت به داروهای ضدمیکروبی را به عنوان یکی از مهمترین تهدیدات سلامت جهانی شناسایی کرده است و استفاده نامناسب از آنتی‌بیوتیک عامل اصلی این مقاومت است. مقاومت به داروهای ضد میکروبی در سال ۲۰۱۹ مسئول تقریباً ۴.۹۵ میلیون مرگ در سراسر جهان بود.

این بررسی با همکاری پژوهشگران مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی و مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، مرکز تحقیقات بیماری‌های غیرواگیر و دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و دانشکده آموزش بهداشت و بهزیستی دانشگاه ولورهمپتون انگلیس انجام شده است.

این پژوهشگران می‌گویند میزان بالاتر مقاومت ضد میکروبی در بین افراد تحصیل‌کرده و ثروتمند ممکن است به دلایل زیر باشد:

• دسترسی بیشتر به آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق کانال‌های رسمی و غیررسمی
• افزایش اعتماد به نفس در خودآزمایی بر اساس اطلاعات سلامت آنلاین
• افزایش دسترسی به منابع مراقبت‌های بهداشتی که ممکن است ناخواسته خوددرمانی را تسهیل کند

این پژوهشگران خاطرنشان می‌کنند که این یافته‌ها فرضیات رایج در مورد اینکه چه کسی بیشتر احتمال دارد به سوءمصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دست بزند، را به چالش می‌کشد و پیچیدگی این مسئله بهداشت عمومی را برجسته می‌کند.

منبع: https://jhpn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s41043-025-01053-4

کلیدواژه: آنتی‌بیوتیک، خوددرمانی، مقاومت آنتی‌بیوتیکی، AMR