به گزارش واحدعلم خوان دانشگاه علوم پزشکی تهران، اختلال مصرف مواد افیونی (از تریاک گرفته تا داروهای مخدر شبه‌افیونی مانند فنانتیل) به معنای مصرف مزمن مواد افیونی است که باعث ناراحتی یا اختلال قابل‌‌‌توجه از لحاط بالینی می‌شود.

 یافته‌های این تحقیق که بوسیله پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران و ایران با استفاده از داده‌های مطالعه بار جهانی بیماری‌ها (GBD) انجام شده و در «ژورنال سلامت، جمعیت و تغذیه» منتشر شده است، روند نگران‌کننده‌ای را که طی سه دهه گذشته ایجاد شده است، برجسته می‌کند.

این بررسی داده‌های سال‌های 1990 تا 2019 بار جهانی بیماری‌ها را تجزیه و تحلیل کرد و افزایش 40.6 درصدی در شاخص DALY – سال‌های از دست رفته عمر به خاطر بیماری، ناتوانی و مرگ زودرس- را به علت اختلال مصرف مواد افیونی را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نشان داد.

شاخص DALYمعیار مهمی است که با ترکیب سال‌های از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودرس و سال‌های سپری شده با ناتوانی، بار کل یک بیماری را کمّی می‌کنند.

 این گزارش نشان می‌دهد که در حالی که باراختلال مصرف مواد افیونی در سراسر منطقه MENAافزایش یافته است، کشورهایی مانند امارات متحده عربی، لیبی و ایران به طور خاص تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. برای مثال، امارات متحده عربی شاهد افزایش بیش از ۱۱۳ درصدی میزان DALY خود بود که در سال ۲۰۱۹ به ۳۷۳.۹ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر رسید، در حالی که میزان این شاخص در لیبی با افزایش نگران‌کننده ۱۶۷.۳ درصدی همراه شده است. در مقابل، قطر و عراق از معدود کشورهایی بودند که کاهش اندکی در بار اختلال مصرف مواد افیونی داشتند.

یافته‌ها نشان می‌دهد که اختلال مصرف مواد افیونی از سایر اختلالات مصرف مواد پیشی گرفته و به یکی از عوامل اصلی بار بیماری در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل شده است.

 این بحران به طور نامتناسبی جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طوری که بیشترین بار در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال با میزان شاخص DALY ۳۷۲.۳ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر بود. همچنین این بیماری در بین مردان بیشتر از زنان شایع است.

کارشناسان معتقدند عواملی مانند ناآرامی‌های اجتماعی، فقدان استراتژی‌های موثر کاهش آسیب و قاچاق مداوم مواد افیونی غیرقانونی در این بحران رو به رشد نقش دارند.

در حالی که مداخلات فعلی اغلب بر مجازات‌های سختگیرانه کیفری متمرکز هستند، این پژوهشگران استدلال می‌کنند که این رویکرد کافی نیست. آنها به نیاز به یک تغییر اساسی به سمت استراتژی‌های قوی‌تر بهداشت عمومی، از جمله گسترش برنامه‌های درمانی و پیشگیری مؤثر، اشاره می‌کنند. این استراتژی‌ها شامل افزایش دسترسی به داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال مصرف مواد افیونی (MOUD)‌ و اجرای اقدامات کاهش آسیب باشند که در سایر نقاط جهان موفقیت‌آمیز بوده‌اند.

 این بررسی فراخوانی حیاتی برای سیاست‌گذاران است تا مداخلات هدفمند و مبتنی بر شواهد را به کار گیرند و منابع لازم برای مبارزه با بار فزاینده اختلال مصرف مواد افیونی فراهم کنند.

منبع خبر: https://jhpn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s41043-025-01029-4